ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ: ΤΟ ΓΑΪΤΑΝΑΚΙ ΜΕΤΑΚΥΛΙΣΗΣ ΕΥΘΥΝΩΝ ΔΕΝ ΛΥΝΕΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ, ΤΟ ΔΙΟΓΚΩΝΕΙ

Ένας χρόνος πέρασε από τις τελευταίες δημοτικές εκλογές που σηματοδότησαν την αλλαγή στη δημοτική αρχή της πόλης. Ένα από τα βασικά προβλήματα που είχαν τότε απασχολήσει την πόλη ήταν το θέμα των απορριμμάτων και της διαχείρισής τους, πρόβλημα που είχαμε προσπαθήσει κι εμείς ως δημοτική κίνηση να αναδείξουμε. Θυμόμαστε, τότε, πολλούς υποψηφίους (μεταξύ αυτών και τον νυν δήμαρχο) μετά βδελυγμίας να απορρίπτουν τη λύση κατασκευής εργοστασίου μηχανικής διαλογής, αλλά και να προκρίνουν το κλείσιμο του ΧΥΤΑ της Ξερόλακκας, ο οποίος, ως γνωστόν, είναι υπερκορεσμένος και άκρως επικίνδυνος για τη σωματική ακεραιότητα των εργαζομένων αλλά και την υγεία όλων μας.

Από τον Σεπτέμβριο που η νέα δημοτική αρχή ανέλαβε καθήκοντα, μια από τις πρώτες κινήσεις της, ομολογουμένως εντυπωσιακή, ήταν η κατάθεση νέου σχεδίου για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων της πόλης. Το σχέδιο προέκρινε την κομποστοποίηση των οργανικών αποβλήτων ως βασική δράση διαχείρισης, ενώ επαναδιατύπωνε την αντίθεσή της στην κατασκευή εργοστασίου μηχανικής διαλογής. Τότε, βέβαια, είχαμε επισημάνει ότι το πρόγραμμα ήταν μερικό, καθώς η κομποστοποίηση δεν απαντά συνολικά αλλά μερικά στο πρόβλημα, στερούνταν βασικών αξόνων όπως η κοστολόγηση, η χρηματοδότηση, το χρονοδιάγραμμα, αλλά γενικά κινούνταν στη σωστή κατεύθυνση. Από τότε, ούτε φωνή, ούτε ακρόαση… Ουδεμία εντύπωση μας προκαλεί βέβαια αυτό, καθώς η παραπάνω πρόταση δεν προέκυψε ως αποτέλεσμα ενός καλώς επεξεργασμένου σχεδίου, αλλά λόγω πιλοτικού προγράμματος της ΑΔΕΠ που είχε δρομολογηθεί από παλαιότερα.

Παράλληλα, παρακολουθούμε ένα περίεργο γαϊτανάκι, όπου το κράτος πετάει το μπαλάκι στις Περιφέρειες για την αναθεώρηση των ΠΕΣΔΑ (Περιφερειακών Σχεδιασμών Διαχείρισης Απορριμμάτων), οι Περιφέρειες με τη σειρά τους στους Δήμους ζητώντας τις προτάσεις τους και οι Δήμοι να περιμένουν από το κράτος να ορίσει μέσω του νέου ΕΣΔΑ (Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Απορριμμάτων) τις κατευθύνσεις ενός κεντρικού σχεδιασμού! Ο νέος ΕΣΔΑ ήρθε τελικά, είναι σε διαβούλευση αυτές τις ημέρες, και αναθέτει στους δήμους να βρούνε τη λύση για τη διαχείριση των απορριμμάτων τους. Ως άλλος Πόντιος Πιλάτος, το κράτος νίπτει τας χείρας του, θέτει ως υποχρέωση των δήμων να βρούνε τη λύση, μέσα από ένα νεφελώδη σχεδιασμό, που περιλαμβάνει τα πάντα όπου ο κάθε δήμαρχος μπορεί να κάνει ό,τι τον βολεύει, ό,τι του αρέσει. Φυσικά χωρίς καμιά πρόβλεψη για χρηματοδότηση, χωρίς τεχνική υποστήριξη, χωρίς κάποια εξειδίκευση ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε περιφέρειας της χώρας. Τα ίδια που ισχύουν για την Πελοπόννησο ισχύουν και για την Αττική και για τα νησιά, παρά τις προφανείς διαφορές στη συγκέντρωση πληθυσμού και τη μορφολογία. Επιπλέον, ο νέος σχεδιασμός θέτει πολύ υψηλούς στόχους όσον αφορά την ανακύκλωση, την κομποστοποίηση, την επαναχρησιμοποίηση, ενώ δεν μας λέει ποιος θα πληρώσει το λογαριασμό σε περίπτωση μη επίτευξης αυτών των στόχων. Μήπως θα είναι οι δήμοι;

Και τα βουνά των σκουπιδιών στην Ξερόλακκα συνεχίζουν να απλώνονται…

Μέσα σ’ όλα αυτά, έρχεται η Δημοτική Αρχή με ανοιχτή επιστολή προς τους πολίτες να αποποιηθεί προκαταβολικά τις ευθύνες της, αφού για όλα φταίει «η χρόνια καπιταλιστική κρίση» και το υπάρχον «κοινωνικοοικονομικό σύστημα». Το ότι ένα χρόνο τώρα δεν έχει γίνει η παραμικρή ενέργεια στην κατεύθυνση της μείωσης των απορριμμάτων, της ανακύκλωσης, του διαχωρισμού στην πηγή, της κομποστοποίησης, δεν φαίνεται να γίνεται αντιληπτό από τη δημοτική αρχή ως δική της ευθύνη! Πολύ σωστά, βέβαια, προχώρησε σε ενέργειες για απεγκλωβισμό από την Ξερόλακκα και τη βελτίωση της κατάστασης εκεί, έπρεπε όμως παράλληλα να ξεκινήσουν οι διαδικασίες για την εναλλακτική διαχείριση των απορριμμάτων. Αντί αυτού, μόλις πριν λίγες μέρες πέρασε στο δημοτικό συμβούλιο η έγκριση της σύμβασης μεταξύ Δήμου και ΑΔΕΠ για την κομποστοποίηση, ενώ ο διαγωνισμός για τους οικιακούς κομποστοποιητές κηρύχτηκε αρχικώς άγονος λόγω μη συμμετοχής!

Παράλληλα, στην κοινή σύσκεψη των δημάρχων των Δήμων Αχαΐας στις 30/4, ούτε λίγο ούτε πολύ, απ’ ότι φαίνεται από τα σχετικά δημοσιεύματα, όλοι αποδέχτηκαν την κατασκευή εργοστασίου μηχανικής διαλογής, αρκεί βεβαίως να έχει δημόσιο χαρακτήρα χωρίς την εμπλοκή ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Λες και το πρόβλημα δεν είναι το εργοστάσιο αυτό καθ’ αυτό, αλλά η ιδιωτική πρωτοβουλία! Όσο για τη χρηματοδότηση, το (χρεοκοπημένο) Κράτος την πρόταση των δημάρχων περιμένει για να εκταμιεύσει μερικά εκατομμύρια! Πώς ταιριάζει η διαλογή στην πηγή, η ανακύκλωση και η κομποστοποίηση με το εργοστάσιο επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων, θα θέλαμε να μας το εξηγήσει κάποιος…

Για να σοβαρευτούμε όμως, η επαναφορά της πρότασης για δημιουργία εργοστασίου μηχανικής διαλογής είναι επικίνδυνη. Κατ’ αρχήν γιατί αποδέχεται το εργοστάσιο ως την ενδεδειγμένη λύση, προσπερνώντας όλα τα στάδια διαχείρισης που πρέπει να προηγηθούν (μείωση απορριμμάτων, διαλογή στην πηγή, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, κομποστοποίηση). Οδηγεί, κατά συνέπεια, σε υποχώρηση κάθε προσπάθειας ευαισθητοποίησης του κόσμου σχετικά με την οικιακή διαχείριση των απορριμμάτων, τη διαλογή στην πηγή, την ελάττωση του όγκου τους. Παράλληλα, αγνοεί το πολύ υψηλό λειτουργικό κόστος του εργοστασίου - που αναπόφευκτα θα επωμιστούν οι δημότες – και το τεράστιο οικολογικό κόστος που θα προκύψει από τις μεγάλες ποσότητες τοξικών αερίων, βαρέων μετάλλων, τέφρας που θα μολύνουν τον αέρα, το έδαφος, τον υδροφόρο ορίζοντα αλλά και από τη μεταφορά των απορριμμάτων για εκατοντάδες χιλιόμετρα από τις απομακρυσμένες περιοχές του νομού (Καλάβρυτα, ορεινή Αιγιάλεια κ.α.).

Ξεχνάνε(;), επίσης, όλοι αυτοί που υποστηρίζουν την κατασκευή του εργοστασίου, ότι η εμπλοκή στη διαχείριση των απορριμμάτων αποτελούσε και αποτελεί πάγιο αίτημα της τρόικας και των Γερμανών. Την ίδια στιγμή που πλέον όλη η Ευρώπη (και μέσα από τις κατευθύνσεις της ίδιας της ΕΕ με την οδηγία 2008/98/ΕΕ) εγκαταλείπει την καύση και προωθεί την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση, η γερμανική βιομηχανία ψάχνει καινούργια κορόιδα για να ξεφορτώσει την πραμάτειά της στην «μπανανία» του Νότου βρίσκοντας, δυστυχώς, αρκετούς αφελείς συμμάχους και στην περιοχή μας.

Όσο για την μη εμπλοκή ιδιωτών, αυτό κι αν αποτελεί αυταπάτη! Ποιος θα χρηματοδοτήσει ένα τέτοιο έργο; Το χρεοκοπημένο κράτος μας; Η … «μονοπωλιακή» ΕΕ; Ή ο δήμος, που στην πρόσφατη αναθεώρηση του τεχνικού προγράμματος δεν προέβλεψε ούτε ένα ευρώ (!) για τη διαχείριση των απορριμμάτων, ακόμα και για περίπτωση έκτακτης ανάγκης; Οπότε εκ των πραγμάτων και διά της πλαγίας θα πάμε σε ΣΔΙΤ, άρα εμπλοκή ιδιωτών και μάλιστα με πολύ χειρότερους όρους, καθώς το πρόβλημα όσο αφήνεται να λιμνάζει, τόσο περισσότερο επιτακτική γίνεται η λύση του, τόσο περισσότερο απαιτούνται δραστικές λύσεις!

Εναλλακτική λύση, όμως, υπάρχει; Υπάρχει, θέλει όμως κινητοποίηση, ενημέρωση, πρόγραμμα.

Αποκεντρωμένο σύστημα διαχείρισης, διαλογή στην πηγή, ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση, όπου είναι δυνατόν.

• Πράσινα σημεία σε ελεύθερους χώρους στις γειτονιές της πόλης, για συλλογή μεγάλων αντικειμένων, κλαδεμάτων, βιοαποδομήσιμων υλικών. Κεντρικοί κομποστοποιητές, για την παραγωγή υψηλής ποιότητας κομπόστ, το οποίο μπορεί να διατίθεται σε βιοκαλλιεργητές, αγρότες της περιοχής και συνεταιρισμούς, αλλά και να πωλείται αποφέροντας οικονομικό όφελος στον δήμο, ώστε να μπορεί να προωθεί τις δράσεις του.
• Υποχρεωτικός διαχωρισμός οργανικών υπολειμμάτων από μεγάλους παραγωγούς (νοσοκομεία, Πανεπιστήμιο και ΑΤΕΙ, ξενοδοχεία, χώρους μαζικής εστίασης), με παράλληλη ανταποδοτικότητα ανάλογα με τις συλλεγόμενες ποσότητες, αλλά και αυστηρά πρόστιμα σε περίπτωση αδιαφορίας.
• Υποχρεωτική ανακύκλωση συσκευασιών από μεγάλους παραγωγούς (Super Market, βιοτεχνίες – βιομηχανίες κ.λπ.) επίσης με ανταποδοτικότητα, αλλά και τα ανάλογα πρόστιμα σε περίπτωση μη-συμμόρφωσης.
• Υγειονομική ταφή των υπολειμμάτων της διαδικασίας σε περιοχή που θα υποδειχθεί στα πλαίσια ενός πραγματικού περιφερειακού σχεδιασμού που θα εστιάζει τις ανάγκες σε νομαρχιακό ή έστω επαρχιακό επίπεδο (ανάλογα με τη συγκέντρωση πληθυσμού).
• Ενίσχυση και προώθηση συνεταιριστικών εγχειρημάτων στη συλλογή και διαχωρισμό ανακυκλώσιμων υλικών, στα πλαίσια της κοινωνικής οικονομίας που θα μειώσουν τα υψηλά ποσοστά ανεργίας στην περιοχή μας ενώ μπορούν να επανεντάξουν στο νόμιμο κύκλο οικονομικής δραστηριότητας κοινωνικές ομάδες και μειονότητες που πετάχτηκαν έξω τα τελευταία χρόνια (π.χ.  Ρομά) εξαιτίας της μονοπωλιακής σύμβασης ανακύκλωσης με την ΕΕΑΑ. Ας μην ξεχνάμε, αυτού του είδους η διαχείριση απορριμμάτων είναι εντάσεως εργασίας, εν αντιθέσει με το συγκεντρωτικό μοντέλο που είναι εντάσεως κεφαλαίου.
• Ενημερωτικά προγράμματα και δράσεις σχετικά με την εναλλακτική διαχείριση των απορριμμάτων σε όλα τα σχολεία της πόλης με τοποθέτηση κομποστοποιητών και τεσσάρων κάδων ανακύκλωσης (χαρτί, πλαστικό, γυαλί, αλουμίνιο-μέταλλα). Χρήση του παραγόμενου κομπόστ σε μποστάνια που θα φροντίζουν οι ίδιοι οι μαθητές εντός των σχολείων τους και όχι μόνο, όπου αυτό είναι δυνατό.

Επιπλέον, όσον αφορά στην Ξερόλακκα, όπως και νωρίτερα επισημάνθηκε, οι δράσεις απεγκλωβισμού και βελτίωσης της κατάστασης, προφανώς κινούνται στη σωστή κατεύθυνση και είναι απαραίτητο να γίνουν. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε τα στραγγίδια που ρέουν ανεξέλεγκτα και πρέπει άμεσα να συλλεχθούν, καθότι υπάρχει σοβαρότατος κίνδυνος μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα, αλλά και το εγκλωβισμένο βιοαέριο που δημιουργεί συνθήκες βόμβας στο εσωτερικό του ΧΥΤΑ. Υπάρχει εκτίμηση των εγκλωβισμένων ποσοτήτων βιοαερίου; Εφόσον υπάρχει πρόθεση εκμετάλλευσής του, όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της δημοτικής αρχής, υπάρχει οικονομοτεχνική μελέτη για τη βιωσιμότητα του έργου;

Κανείς δεν λέει ότι η επιλογή που αναφέραμε πιο πάνω είναι εύκολη και ότι ως δια μαγείας θα εξαλείψει το πρόβλημα των απορριμμάτων. Ίσα ίσα, είναι η δύσκολη επιλογή, γιατί απαιτεί την προσπάθεια και την κινητοποίηση του καθενός από εμάς ξεχωριστά. Κι εδώ είναι το μεγάλο στοίχημα, και για την δημοτική αρχή, αλλά και για όλους τους κατοίκους αυτής της πόλης. Για να επιτύχει μια τέτοια προσπάθεια απαιτείται εξαντλητική ενημέρωση προς όλες τις κατευθύνσεις.

• Με ημερίδες, δράσεις, ενημέρωση στις γειτονιές, επισκέψεις πόρτα-πόρτα.
• Αλλαγή νοοτροπίας όλων μας, για να ξεφύγουμε επιτέλους από το καταναλωτικό και ρυπογόνο μοντέλο στο οποίο έχουμε εθιστεί τα τελευταία 20 σχεδόν χρόνια και να προκρίνουμε ένα μοντέλο ήπιο, βιώσιμο, περισσότερο κοντά στην φύση, πιο κοντά στις πραγματικές ανθρώπινες ανάγκες.
• Εκπαιδευτικά προγράμματα στα σχολεία, όχι απλά για να γεμίζουμε τις ώρες, αλλά για να γίνει συνείδηση στα νέα παιδιά η προστασία του περιβάλλοντος μέσω της επαναχρησιμοποίησης, της ανακύκλωσης, της κομποστοποίησης.
• Παρουσίαση και βράβευση όλων των δράσεων στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς, σε εκδήλωση υπό την αιγίδα του δήμου.

Αποτέλεσμα δεν πρόκειται να έχουμε από τη μια μέρα στην άλλη. Είναι όμως ο μόνος δρόμος που μπορεί να λύσει το πρόβλημα, να μειώσει τα απορρίμματα, να αποφέρει οικονομικό όφελος για τον Δήμο και τους δημότες, να προσφέρει δουλειά σε άνεργους. Και όταν πλέον με τον καιρό φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο, να μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι για την πόλη μας.

Καλούμε λοιπόν την δημοτική αρχή, να αρχίσει να εργάζεται επιτέλους ως υπεύθυνη Δημοτική Αρχή εκπονώντας άμεσα ένα συνολικό σχέδιο διαχείρισης απορριμμάτων σε βάθος χρόνου, εμπλέκοντας σε έναν ουσιαστικό και σοβαρό διάλογο τους φορείς της πόλης, τα επιστημονικά και επαγγελματικά σωματεία, τους επιστήμονες με γνώση του αντικειμένου, αλλά και ανθρώπους και ομάδες με εμπειρία πάνω στην εναλλακτική διαχείριση των απορριμμάτων. Και όλα αυτά όχι κάποια στιγμή στο μέλλον, αλλά… χθες!